پمپ‌های خلا با حجم متغیر یکی از دسته‌های اصلی انواع پمپ‌ها هستند که از تغییرات دوره‌ای در حجم محفظه دستگاه برای تکمیل مراحل مکش و انتقال استفاده می‌کنند و گاز قبل از خارج شدن در آن فشرده می‌شود. اگر بخواهیم در دو دسته کلی پمپ‌های خلا با حجم متغیر را شرح دهیم؛ باید آن را به دو نوع متقابل و روتاری تقسیم کنیم. 

پمپ‌های خلا متقابل

مکش گاز در پمپ‌های متقابل با حرکت پیستون و تغییر در اندازه محفظه دستگاه صورت می‌گیرد. بنابراین به صورت عامیانه تحت عنوان پمپ خلا پیستونی شناخته می‌شود که شامل یک نوع دیافراگم هم است..

پمپ خلا روتاری

در این نوع پمپ‌ها از روتور موجود در محفظه پمپ خلا  و با حرکت چرخشی برای استنشاق گاز و بیرون کشیدن آن استفاده می‌کنند. پمپ وکیوم روتاری دارای انواع مختلفی است که در ادامه توضیح خواهیم داد.

پمپ‌های روغنی مهر و موم شده

با استفاده از روغن، شکاف بین قسمت‌های متحرک دستگاه را می‌توانید کم کنید تا فضای مضر پمپ خلا چرخشی کاهش یابد. این نوع پمپ‌های خلا با حجم متغیر معمولا به دستگاه بالاست هوا (air ballast) مجهز هستند. با توجه به ویژگی‌های ساختاری پمپ‌های روغنی می‌توان آن را به پنج نوع زیر تقسیم کرد:

  • پمپ خلاءتیغه‌ای‌ دورانی:

روتور با فاصله کم در پوسته با سطح ثابت نزدیک به سطح پوسته پمپ نصب می‌شود، شکاف روتور مجهز به دو یا بیشتر تیغه چرخشی است، چرخش روتور باعث چرخش تیغه‌ها در امتداد شکاف شعاعی خود به صورت کشویی و لمس با دیوار داخلی پوسته پمپ خلا شده و با چرخش روتور، چندین حفره متغیر می‌تواند مقدار مناسبی از گاز را به دام انداخته و منتقل کند.

  • پمپ خلا از نوع شیر اسلاید:

در این نوع دستگاه‌ها، یک شیر اسلاید در خارج از ساختار روتور نصب می‌شود. با چرخش روتور، شیر اسلاید می‌چرخد ​​و در امتداد دیواره داخلی پوسته پمپ خلا با حجم متغیر حرکت می‌کند.

  •  پمپ خلا صفحه ثابت:

پوسته پمپ خلا مجهز به روتوری است که یک سمت آن نزدیک به قسمت خارج دستگاه باشد. پوسته به صفحه کشویی شعاعی مجهز است که همیشه در قسمت خارجی از روتور را لمس می‌کند. هنگامی که روتور در حال چرخش است؛ صفحه کشویی می‌تواند به سمت بالا و پایین حرکت کند تا دو حجم متغیر را در محفظه پمپ خلا ایجاد کند.

  •  پمپ خلاء سیکلوئید:

روتور با مشخصات سیکلوئید برای تغییر در حجم محفظه پمپ نصب می‌شود که در امتداد دیواره داخلی محفظه می‌چرخد ​​و محفظه را به دو حجم متغیر تقسیم می‌کند.

  •  پمپ خلا چرخشی با چند محفظه:

این دستگاه، یک پمپ خلا پره‌ای روتاری مجهز به چندین محفظه مستقل است که توسط همان موتور به طور موازی در یک پوسته رانده می‌شوند.

پمپ وکیوم حلقه آبی

روتور با استفاده از چند تیغه نصب شده با پوسته پمپ خلا، هنگام چرخش محفظه‌هایی ایجاد می‌کند و مایع که معمولا آب یا روغن است؛ کار جداسازی محفظه‌ها را انجام می‌دهد. این نوع از پمپ با تغییر در اندازه محفظه‌های ایجاد شده، گاز را به دام انداخته و فشرده می‌کند و با چرخش روتور آن را به بیرون هدایت می‌کند. پوسته پمپ حلقه آبی هیچ تماسی با روتور نخواهد داشت و مایع وظیفه جداسازی را انجام می‌دهد.

پمپ خلا روتس

این نوع از پمپ دارای دو روتور است که در جهت مخالف یکدیگر می‌چرخند. با چرخش این دو روتور دمبلی شکل، اختلاف فشاری بین ورودی و خروجی ایجاد می‌شود. این اختلاف فشار باعث مکیده شدن گاز به درون پمپ شده و در داخل آن، فشار گاز بالا می‌رود و در خروجی گازی با فشار بالاتر ایجاد می‌شود.

پمپ‌های خلا اسکرو

یک جفت روتور همزمان و با سرعتی بالا در جهت عکس یکدیگر در داخل پوسته حرکت می‌کنند. این نوع از پمپ را می‌توان جایگزین انواع حلقه مایع کرد و برای انتقال گازها در شرکت‌های داروسازی و شیمیایی به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار داد.

پمپ پنجه‌ای

اصل  پمپ پنجه‌ای حجم متغیر شبیه به روتس‌ها است و با استفاده از دو حفره ایجاد شده توسط روتور از نوع پنجه و تغییر در حجم باعث مکش شده و در فرایند چرخش روتور می‌توان به صورت خودکار باز و بسته شود.